Sierakowski Karol Józef h. Prawdzic (1752–1820), topograf i inżynier wojskowy, generał artylerii WP. Ur. w Prusach Książęcych, w okolicach Ełku, prawdopodobnie w Kosinowie. Pochodził z rodziny arian-egzulantów osiadłych tutaj w 2. poł. XVII w. Wg późniejszej tradycji uchodził za ostatniego polskiego arianina. Jednak już w r. 1768 był wyznania ewangelicko-reformowanego i pozostał przy nim do końca życia.

Dn. 20 II 1766 S. wstąpił do korpusu kadetów w Warszawie, gdzie uczył się do sierpnia 1773, od r. 1769 na kierunku wojskowym w stopniu gefrajtra. Dn. 2 IX 1773 otrzymał nominację na chorążego i podbrygadiera i pozostał w korpusie jako instruktor, a następnie wykładowca algebry, architektury cywilnej i wojskowej oraz fortyfikacji. Poza korpusem, od końca 1778 lub pocz. 1779 r., wykładał arytmetykę i geometrię w szkole artyleryjskiej na wydz. inżynierii.

W r. 1774 S. został oddelegowany wraz z grupą kadetów do demarkacji granicy rozbiorowej z Rosją, a od 8 V do 24 IX 1776 wraz z mjr. Janem Bakałowiczem i ppłk. Pawłem Tłubickim prowadził demarkację granicy z Austrią. W sierpniu 1777 znowu wyjechał nad granicę rosyjską celem wbijania słupów granicznych. W r. 1780 wraz z Tomaszem Hugonem dokonał objazdu pogranicza tureckiego. W lipcu 1782 został członkiem komisji gen. Karola Malczewskiego, mającej przeprowadzić demarkację granicy rosyjskiej od Kryłowa do Łojowa. Demarkację rozpoczęto w październiku t. r., ale wkrótce ją przerwano, ponownie podjęto w czerwcu, a zakończono w grudniu 1783. S. pracował z kpt. Michałem A. Kochanowskim i Bazylim Sewerynowskim i praktycznie kierował pracami. Dn. 3 XII t. r. podpisał z komisarzem rosyjskim protokół demarkacji, a następnie wyjechał do Warszawy, gdzie złożył w Dep. Interesów Cudzoziemskich sprawozdanie i 13 map granicy z opisem rozmieszczenia słupów granicznych. Pokłosiem prac demarkacyjnych S-ego są trzy jego mapy: powstała w l. 1778–83 Planta części rzeki Dźwiny rozgraniczającej Królestwo Polskie z Rosją (zachowana w B. Narod.), Mapa okazująca granice polskie i rosyjskie od miasteczka Uta, gdzie rzeka Uta do Dźwiny wpada, aż do Łojowa, gdzie rzeczka Goza do Dniepru wpada oraz Mapa geometryczna okazująca granice między Polską i Galicją, a mianowicie od ściany województwa krakowskiego… Zapewne też S. był autorem części nie podpisanych map poszczególnych odcinków granic z Rosją i Austrią.

W l. 1784–8 S. kierował akcją kopiowania map demarkacyjnych i przygranicznych dla króla. Zajmował się organizacją przedsięwzięcia, przede wszystkim zaś weryfikował sporządzone kopie z oryginałami. Zachowały się 52 mapy weryfikowane przez S-ego, a z tytułów jest znanych jeszcze kilkanaście. Dn. 17 X 1775 został S. porucznikiem, 1 VI 1778 kapitanem i brygadierem, a 8 IX 1783 majorem. Wtedy też wszedł do sztabu korpusu kadetów.

W l. 1774–88 S. dał się poznać jako zdolny topograf i dobry organizator. Prawdopodobnie dlatego, gdy uchwalenie nowego etatu wojska w październiku 1789 zbiegło się ze śmiercią ppłk. Jana B. Kleina, komendanta korpusu inżynierów kor., S. został 19 XI t. r. mianowany pułkownikiem i komendantem tegoż korpusu. Pierwszym jego zadaniem było doprowadzenie stanu korpusu z 12 ludzi do wymaganych nowym etatem 94, co zrealizował do końca kwietnia 1790. W tym czasie i później zabiegał o powiększenie wojsk technicznych. Był autorem memoriałów do Komisji Wojskowej oraz jednego drukowanego do króla i sejmu, w których przedstawiał potrzeby i projekty wykorzystania korpusu inżynierów. Przede wszystkim podnosił konieczność sporządzenia map dla potrzeb militarnych kraju oraz ufortyfikowania granic. Projekty S-ego nie zostały zrealizowane.

Już na początku kierowania korpusem, w trakcie jego reorganizacji, w lutym 1790 S. otrzymał polecenie wysłania oficerów korpusu nad granicę austriacką. Wobec grożącej wojny mieli oni przeprowadzić rozpoznanie pogranicza nadwiślańskiego. S. przygotował dla nich szczegółowe instrukcje, a od końca kwietnia do końca maja osobiście nadzorował te prace i w nich uczestniczył. Z tego okresu pochodzi jego projekt doprowadzenia Wawelu w ciągu dwóch miesięcy do stanu obronnego. Dn. 14 V 1791 podpisał S. na polecenie Komisji Wojskowej porozumienie z Komisją Skarbową o użyciu inżynierów kor. do pomiaru sekularyzowanych dóbr biskupstwa krakowskiego, następnie kierował pracami od strony organizacyjno-finansowej oraz nadzorował wykonanie czystorysów map. Prace te trwały do wiosny 1792, ale ich finansami zajmował się S. jeszcze w maju 1794. W grudniu 1789 brał udział w Kamieńcu Podolskim w naradzie nad naprawą tej twierdzy. Ponownie wizytował Kamieniec w sierpniu 1791. W r. 1790 fortyfikował Połonne, przewidziane na składy wojskowe. W kwietniu 1792 przeprowadził inspekcję twierdzy częstochowskiej.

Niezależnie od tych prac, S. zajmował się podniesieniem umiejętności żołnierzy korpusu. Zwracając uwagę na wyszkolenie praktyczne, przeprowadzał od maja do października 1791 częste ćwiczenia w terenie. Podlegała mu też utworzona w r. 1789 szkoła korpusu inżynierów kor., w której wykładał fortyfikacje. W kwietniu 1792 S. opracował z własnej inicjatywy memoriał dotyczący systemu obrony i użycia wojsk technicznych w przewidywanych działaniach wojennych. Memoriał ten, przedstawiony przez Stanisława Kostkę Potockiego Komisji Wojskowej, stał się podstawą rozkazów i instrukcji dla oficerów inżynierii wysłanych do rozpoznania terenu przewidywanych działań wojennych. S. wyjechał 11 V do obozu ks. Józefa Poniatowskiego. Po drodze badał możliwości obronne Ołyki (15 V), Klewania, Międzyrzecza, Ostroga, Starego Konstantynowa (23 V). Dn. 24 V ks. Józef skierował S-ego do Połonnego z poleceniem rozwinięcia fortyfikacji tego składu zapasów walczącej już armii. Szańcowanie Połonnego prowadził S. intensywnie, z użyciem do 1 tys. robotników, ale wobec zbliżania się frontu nie zostało ono ukończone. Dn. 12 VI S. przejął komendę Połonnego od płk. Aleksandra Koryckiego, z równoczesnym rozkazem rozpoczęcia ewakuacji zapasów, amunicji i rannych. Dn. 14 VI donosił ks. Józefowi o zbliżaniu się Rosjan, 16 VI wziął udział w radzie wojennej, na której zapadła decyzja o wycofaniu się do Ostroga. S. posuwał się przed armią, przygotowując przeprawy i miejsca na obozy. Dn. 7 VII raportował z Korytnicy o nasilającej się dezercji i konieczności obstawienia granicy austriackiej. W następnych dniach kierował budową umocnień obozu Tadeusza Kościuszki pod Dubienką; 10 VII objeżdżał z Kościuszką polskie pozycje nad Bugiem. Wkrótce potem udał się do Łęcznej, by kierować budową mostu na Wieprzu. Dn. 21 VII był już w Puławach, gdzie zbudował most pontonowy na Wiśle. Po ukończeniu mostu (25 VII) udał się na lewy brzeg Wisły, badał okolicę na drodze do Kozienic i wyznaczył miejsce na obóz za Sieciechowem. Dn. 31 VII spotkał się z armią w Kozienicach. Tutaj otrzymał krzyż Virtuti Militari.

Po kampanii 1792 r. S. pozostał w armii ze zdecydowaną większością oficerów korpusu. Opóźniał skutecznie redukcję korpusu inżynierów, zatrzymywał też zredukowanych szeregowych. Dopiero pod koniec 1793 r. lub w styczniu 1794 złożył przysięgę nowym władzom, wtedy też zwrócił odznaczenie. Do spisku przygotowującego powstanie nie należał (mylony z Józefem Sierakowskim – rzemieślnikiem), ale sprzyjał mu i od razu przyłączył się do powstania. Już 19 IV 1794 Rada Zastępcza Tymczasowa poleciła S-emu przeprowadzenie więźniów w bezpieczne miejsce i izolację gen. Karola Baura (Bauera) i bpa Józefa Kossakowskiego. Ofiarował też na rzecz powstania 3 konie.

W pierwszych dwóch miesiącach powstania S. zajmował się reorganizacją korpusu inżynierów i fortyfikowaniem Warszawy. W ciągu miesiąca powiększył liczebność korpusu z 54 do 251 żołnierzy. Reaktywował też do etatu z r. 1792 szkołę korpusu, gdzie nadal wykładał fortyfikacje. Dn. 30 V wysunął S. projekt połączenia korpusów inżynierów kor. i lit. w jeden korpus z podziałem na brygady (nie zrealizowany). Już 21 i 22 IV Rada Wojenna wydała S-emu polecenie rozpoznania i sporządzenia planu fortyfikacji stolicy oraz naprawy starego okopu. Na początku maja Rada zatwierdziła projekt S-ego rozmieszczenia garnizonu Warszawy w trzech ufortyfikowanych obozach na zewnątrz okopu. Koncepcję S-ego obrony Warszawy znamy z jego memoriału przedstawionego Radzie wojennej 13 V, przy okazji polemiki z projektem gen. Jana Komarzewskiego oraz z raportów z 24 i 26 V zawierających też sprawozdanie z wykonanych już prac. Wynika z nich, że S. był autorem podstawowych założeń ufortyfikowania Warszawy i w znacznej mierze ich realizatorem. Umiejętnie łączył warunki terenowe z możliwościami materialnymi i ludzkimi powstania przy równoczesnej świadomości, że Warszawa nie jest regularną twierdzą. Stąd koncepcja ufortyfikowania obozów zewnętrznych i nacisk na budowę w pierwszej kolejności szańców obsadzonych przez artylerię i piechotę, a później dopiero kurtyn. Kościuszko przesyłał mu sporadycznie swoje zalecenia, darzył zresztą S-ego pełnym zaufaniem. Kiedy 28 V przesłano Kościuszce szczegółowy plan obrony Warszawy, prace fortyfikacyjne były już mocno zaawansowane. Po odwołaniu S-ego z Warszawy prace kontynuowano wg jego planu i przekazywanych wskazówek. Jeszcze 23 VI z obozu pod Grochowem S. przesłał szczegółowe zalecenia. Dn. 14 V 1794 otrzymał S. nominację na generała majora.

Wobec zagrożenia ze strony wojsk pruskich, 8 VI gen. Stanisław Mokronowski wydzielił z garnizonu Warszawy tysiącosobowy korpus, który pod dowództwem S-ego (zachowującego komendę korpusu inżynierów), zajął pozycję pod Błoniem. Wzmocniony posiłkami 17 VI korpus ten osiągnął stan ok. 2 tys. ludzi. Dn. 19 VI S. przekazał dowództwo gen. Janowi A. Cichockiemu i udał się do dywizji Mokronowskiego pod Przybyszów. Dn. 22 VI S. ponownie przejął dowództwo korpusu od Cichockiego, który przeprowadził go już na prawy brzeg Wisły pod Grochów. S., otrzymawszy zadanie obserwowania rosyjskiego korpusu gen. O. W. Derfeldena, od 23 VI manewrował mniej więcej równolegle do Rosjan, wykorzystując – przynajmniej jako demonstrację – pospolite ruszenie, dość skutecznie wiązał siły nieprzyjaciela, zagarnął część jego taborów, ubezpieczał zaopatrzenie Warszawy. W poł. lipca wobec odejścia Derfeldena na Litwę S. ruszył za nim. Wzmocniony dywizją lit. gen. Antoniego Chlewińskiego (w Zelwie 29 VII) zajął Słonim (31 VII) i stoczył tutaj dwudniową potyczkę z oddziałem gen. O. de Lassy’ego. Zajmując w Słonimiu silną pozycję, zmusił główne siły Derfeldena do cofnięcia się z nad Niemna, a gdy nadeszły ponownie, wycofał się bez strat do Różany, a potem do Berezy (10 VIII). Przy bezczynności gen. Michała Wielhorskiego, korpus S-ego złożony tylko w połowie z regularnego wojska, nie mógł wypełnić zaleceń Kościuszki i rozbić Derfeldena. Po dłuższym postoju w Berezie (do 20 VIII – wykorzystanym na odrzucenie w dn. 12–15 VIII oddziału gen. Diwowa) i Prużanie S. wycofał się do Terespola (5 IX). Jego korpus liczył 14 IX ok. 5 300 ludzi. Dn. 15 IX, z czterotysięczną dywizją, wyruszył S. naprzeciw wojsk A. Suworowa i zajął obronną pozycję pod Krupczycami (16 IX). Następnego dnia, zaatakowany przez Suworowa, stawiał silny opór: zagrożony otoczeniem wykonał sprawny odwrót bez większych strat do Terespola. Tutaj 19 IX dał się zaskoczyć Suworowowi i został zmuszony do przyjęcia bitwy odwrotowej, w której jego dywizja została rozbita. S. z 1 tys. ludzi ariergardy wycofał się przez Malową Górę, Łosice do Wyczółek (21 IX). Po zebraniu rozproszonych oddziałów skierował się na Chodów, Wiśniew (tutaj 27 IX spotkał się z Kościuszką), a potem zgodnie z jego rozkazem poszedł do Kocka (2 X). Po sforsowaniu Wisły przez gen. J. Fersena S. ruszył naprzeciw niego (5 X) do Okrzei, gdzie 6 X dotarł Kościuszko. Pod Maciejowicami (10 X) S. dowodził środkiem linii polskich. Po okrążeniu i rozbiciu prawego skrzydła, sugerował Kościuszce przeprowadzenie odwrotu. Po klęsce dostał się do niewoli.

Dobrze przygotowany teoretycznie, ale nie mający doświadczenia operacyjnego, działał S. zgodnie z ówczesną taktyką, zdając sobie sprawę z niepełnej wartości swoich wojsk. Stąd ostrożność, zajmowanie obronnych pozycji, dobrze rozwinięty wywiad. Współcześni podkreślali jego przytomność umysłu i opanowanie w bitwie oraz odwagę osobistą. Zarzucano mu brak entuzjazmu i surowości wobec podwładnych. Nie są znane powody skierowania tego świetnego organizatora i wybitnego specjalisty od fortyfikacji do dowodzenia korpusem w polu.

Po bitwie maciejowickiej S. wraz z Kościuszką, Michałem Kamieńskim, Karolem Kniaziewiczem i in. przewiezieni zostali do Zasławia (15 XI 1794). Tutaj S. nawiązał kontakt z ks. Januszem i Anielą Sanguszkami. Nie przyjął propozycji P. Rumiancewa przejścia do służby rosyjskiej. Dn. 18 XI jeńców rozdzielono; S., Kamieński i Kniaziewicz przewiezieni zostali do Kijowa. Wkrótce potem S. został zwolniony za poręką Sanguszków i zajął się wychowaniem ich synów Karola i Konstantego. Później zarządzał jakąś częścią ich dóbr na Podolu, gdzie sprowadził swoją rodzinę. Nie służył w armii Ks. Warsz. Dn. 15/27 V 1814 S. został w stopniu generała dywizji powołany przez cara Aleksandra I na członka Komitetu Organizacyjnego Wojskowego, który działał od września t. r. do końca r. 1815. W Komitecie S. zajmował się organizacją artylerii, inżynierii, produkcji broni oraz weryfikacją oficerów. Był w składzie czteroosobowej tajnej komisji weryfikującej generałów dywizji. W pracy tej wykazywał dużą inicjatywę, bronił też części formacji z czasów Ks. Warsz. W tzw. kryzysie grudniowym 1814 r. w Komitecie, m.in. wraz z Józefem Zajączkiem, S. poparł zamiar organizowania wojska i zdanie się na łaskę cara mimo braku gwarancji politycznych. W poł. 1815 r. przewodniczył sądowi wojennemu nad kpt. Stamirowskim, a kiedy sąd uznał swoją niekompetencję w. ks. Konstanty udzielił sądowi nagany (12 VII). Dn. 1 XII 1815 S. otrzymał od Aleksandra I Order Orła Białego.

W zreorganizowanej armii Król. Pol. S. objął 24 I 1815 stanowisko «naczelnika wszystkich wydziałów artylerii i inżynierów», a po utworzeniu Królestwa – dowództwo korpusu artylerii i inżynierii oraz prezesurę komitetu artylerii i inżynierii, które to funkcje sprawował do śmierci. Mała przydatność tych formacji do parad, pozostawiała je na uboczu zainteresowań w. ks. Konstantego, co pozwalało S-emu skupić się na sprawach merytorycznych. Zapoczątkował on rozwój tych broni, a przede wszystkim dbałość o poziom kadry oficerskiej. Udało mu się doprowadzić do tego, że tylko w jego korpusie o awansie decydował egzamin, zdawany przed specjalną komisją. S. przewodniczył też komisji «pretensje wojskowe [do rządu francuskiego] sprawdzającej», która pracowała od 30 X 1816 do 1 VII 1819. W r. 1816 podjął się zbierania wśród żołnierzy ofiar na pomnik księcia Józefa. Dn. 26 IV 1818 otrzymał S. awans na generała broni (artylerii). Wybrany 4 XI 1804 na członka przybranego Tow. Warszawskiego Przyjaciół Nauk, został później przeniesiony do grona członków korespondentów. Dn. 10 XII 1819 S. otrzymał urlop na 28 dni, licząc od 26 XII, celem odwiedzenia rodziny na Podolu. Pomimo choroby wyjechał z Warszawy i 5 I 1820 (24 XII 1819 w starym stylu) zmarł w Kozienicach. Sprowadzone do stolicy zwłoki w uroczystym pogrzebie, z udziałem ks. Konstantego, pochowano 10 I 1820 na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym (grób został zniszczony we wrześniu 1831).

S. był żonaty z nieznaną z imienia Gawłowską, siostrą majora Jana (zob.); jego synem był prawdopodobnie Adam Karol (ur. 1783), kapitan w armii Ks. Warsz., później nadleśniczy w woj. lubelskim (1820) i płockim (1830). Wg materiałów W. Wielądka żoną S-ego była Helena z Golejewskich i miał z nią synów Jana i Karola (Adam Karol?) oraz córkę.

S. jest mylony z innymi Sierakowskimi: z Józefem, rzemieślnikiem z Warszawy, z Józefem h. Dołęga, dyplomatą i radcą stanu, z Józefem z Galicji, generałem-majorem w wojsku austriackim, oraz z Karolem, dworzaninem Potockich (Franciszka Salezego i Szczęsnego). Podawane są też inne lata życia S-ego, miejsca jego urodzenia (w Brześciu Lit. urodził się w r. 1743 inny Karol Sierakowski) i śmierci (w Warszawie).

Portret S-ego pędzla Aleksandra Molinariego (ok. 1818), znajdował się w zbiorach Stanisława Patka w W. obecnie w Muz. WP w W., reprod. w: Łuniński E., Napoleon, W. 1911; – Estreicher; Enc. Ultima Thule; Enc. Wojsk.; Hist. Nauki Pol., VI; PSB (Sanguszko Janusz); Szulcowie J. i E., Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, W. 1989; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego, s. 55–6; Olszewicz B., Wykaz polskich pracowników na polu kartografii, Studia i Mater. z Dziejów Nauki Pol., S. C, W. 1961 z. 4; – Bartoszewicz K., Dzieje insurekcji kościuszkowskiej, Wiedeń 1909; Bauer K., Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, W. 1981; Buczek K., Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII w., Wr. 1963; tenże, Jan Bakałowicz, „Wiad. Służby Geogr.” 1935 nr 1 s. 22–3, 35–7; tenże, Prace kartografów pruskich w Polsce za czasów Stanisława Augusta, Kr. 1935; Czubaty J., Wodzowie i politycy. Generalicja polska lat 1806–1815, W. 1993; Diehl E., Wiadomości historyczne o Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie, W. 1893 s. 21; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14, s. 29, 317; tenże, Wojsko Pol., 1815–30, s. 14–88, 124, 182; Giergielewicz J., Instrukcje i raporty Karola Sierakowskiego dotyczące wywiadu wojskowego w przygotowaniach do wojny z Austrią, „Przegl. Hist.-Wojsk.” R. 1: 1929 s. 271–9; tenże, Wybitni polscy inżynierowie wojskowi, W. 1939 s. 75–96 (reprod. portretu S-ego); tenże, Zarys historii korpusów inżynierów w epoce Stanisława Augusta, W. 1933 (reprod. portretu S-ego i bibliogr. wcześniejszych prac tego autora); Górski K., Historia artylerii polskiej, W. 1902; Herbst S., Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku, W. 1983; Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Lw.–W.–Kr 1923 III; tenże, Kościuszko, Kr. 1894 s. 245–6, 248, 375–6, 400–3, 422–44, 455–8; Kukiel M., Maciejowice, Kr. 1929; Łoś R., Artyleria Królestwa Polskiego, W. 1969; Madej J., „Planta części Rzeki Dźwiny” Karola Sierakowskiego, „Pol. Przegl. Kartogr.” R. 10: 1978 z. 2 s. 76–80; Marylski A., Karol Malczewski, „Roczn. Filarecki” R. 1: 1886 s. 464–6; Merczyng H., Ostateczny koniec arian polskich, „Przegl. Hist.” R. 7: 1908 s. 84–92; Michalski J., Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk, W. 1953 s. 176, 255; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. 1913; Mrozowska K., Szkoła rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego, Wr. 1961; Olszewicz B., Kartografia polska XVIII wieku, „Pol. Przegl. Kartogr.” R. 10: 1932 s. 267, 270–71, 276, 288, 299; tenże, Polska kartografia wojskowa, W. 1921 s. 35, 38, 53–54, 69; Pachoński J., Kościuszko po insurekcji, L. 1986; Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788–1792, W. 1975; Skałkowski A., Z dziejów insurekcji 1794 r., W. 1926 s. 63, 65–8, 81; Tarczyński M., Generalicja powstania listopadowego, W. 1980; Tazbir J., Bracia polscy na wygnaniu, W. 1977; Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917 s. 28, 155; tenże, Insurekcja warszawska (17 i 18 kwietnia 1794 r.), Lw. 1934 s. 64; tenże, Komitet organizacyjny wojskowy 1814–1815, „Bellona” R. 2: 1919 s. 839–862; tenże, Weryfikacja, dobór i zorganizowanie korpusu oficerskiego w wojsku Królestwa Polskiego (1814–1815), tamże R. 3: 1920 s. 22–32, 97–104; Twardowski B., Spis osób, które uczestniczyły w działaniach wojennych Kościuszki 1794 r., P. 1893 s. 18; Wolański A., Wojna polsko-rosyjska 1792, Kr.–P. 1920 I 120–21, 177–9, 194, 297, 398–9, 429, 434; Zahorski A., Powstanie kościuszkowskie 1794, w: Trzy powstania narodowe, W. 1992 s. 17–148; tenże, Warszawa w powstaniu kościuszkowskim, W. 1985; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Bukar S., Pamiętniki z końca XVIII i początków wieku XIX, W. 1913 s. 34, 542; Drzewiecki J., Pamiętniki […] (1772–1852), Kr. 1891 s. 30–39; Kołaczkowski K., Wspomnienia jenerała…, Kr. 1899 II 129–130; Konarski S., Szlachta kalwińska w Polsce, W. 1936 s. 275; Kraushar, Tow. Warsz. Przyj. Nauk., I, IV, VIII: Listy Kościuszki do jenerała Mokronowskiego i innych osób pisane, Wyd. L. Siemieński, Lw. 1877; Niemcewicz J., Pamiętniki czasów moich, Tarnów 1880 s. 203, 222, 232; Patz J., Z okien ambasady saskiej, W. 1969; Roczn. wojsk. Król. Pol., R. 1: 1817 s. 5, R. 2: 1818 s. 7, 112, 132, R. 3: 1819 s. 5, 107, 137, R. 4: 1820 s. 5; Rozkazy Kościuszki do gen. Orłowskiego w r. 1794 skierowane, Oprac. A. M. Skałkowski, P. 1925; Tadeusza Kościuszki dwie relacje o kampanii polsko-rosyjskiej 1792 roku, W. 1964; Zenowicz M., Kampania oddziału wojsk polskich pod generałem Sierakowskim w roku 1794 odbyta, w: Pamiętniki wojenne 1792–1812, Drezno 1871; – „Gaz. Korespondenta Warsz. i Zagran.” 1820 nr 4 s. 61, nr 5 s. 71–72; „Gaz. Rządowa” 1794 nr 38 s. 152, nr 40 s. 160–1, nr 51 s. 204, nr 80 s. 319; „Kur. Lit.” 1820 nr 4 s. 2; „Orzeł Biały” R. 1: 1820 nr 5 s. 101–2; – AGAD: Arch. ks. Poniatowskiego rkp. 264, Komisja Rządowa Wojny rkp. 25, 27, 28, Rada Administracyjna Król. Pol., rkp. 7, 8, Arch. Król. Pol., rkp. 178, 247, 252, 253, tzw. Metryka Lit. dz. VII t. 2, Mater. genealog. W. Wielądka rkp. 53, Zbiór Popielów rkp. 1, 16, 62, 91 (pieczęć z herbem S-ego), 224, 238, 325, 366, 367, 386; B. Czart.: rkp. 673, 674, 722, 811, 2890, 5466; B. Jag.: rkp. 9101 IV; B. Narod.: Zakł. Zbiorów Kartogr. nr 2783, BOZ, nr 1810; – Informacje Zbigniewa Zacharewicza i Mariusza Machyni.

Adam Krawczyk